Линдон Ла Руш, контроверзниот американски економист и политички активист, со децении предупредуваше за неизбежен колапс на глобалниот финансиски систем, вклучително и распадот на американската економија. Неговите прогнози за "пукање на финансискиот балон" и крајот на доларот како резервна валута одекнуваа уште од 1950-тите, со посебен акцент на распадот на Бретон Вудс во 1971 година. Сепак, додека денес, во јуни 2025 година, се соочуваме со растечки долг и дефицит во САД, неговиот апокалиптичен наратив сè уште не се оствари во целост. Каде се погреши Ла Руш?
Еден визионер или претерано драматичен?
Ла Руш имаше вистински увид во одредени економски превирања. Тој предвиде рецесии, вклучително онаа од 1957-58 година, и го навести распадот на Бретон Вудс, кога Ричард Никсон во 1971 година го суспендираше конвертибилноста на доларот во злато. Овој момент го означи преоѓањето кон фијат валути и го отвори патот кон модерната финансиска нестабилност. Неговите теории за спекулации и прекумерен долг, под влијание на "англо-холандските" елити, звучат релевантно кога гледаме кон денешните 36 трилиони долари национален долг на САД.
Сепак, Ла Руш предвидуваше драматичен крах што би требало да се случи уште пред десетилетја. Додека податоците од последната анализа на AJ (6 јуни 2025) покажуваат дефицит од 1,049 милијарди долари за првите седум месеци на фискална 2025 година и каматни трошоци од 579 милијарди долари, системот сè уште стои. Зошто?
Флексибилноста на капитализмот
Еден клучен фактор е адаптабилноста на американската економија. Спасувањата на банките во 2008 година, ниските каматни стапки до неодамна и статусот на доларот како глобална резервна валута овозможија одложување на евентуален колапс. Конгресниот буџетски одбор (CBO) проценува дека долгот ќе достигне 122% од БДП до 2035 година, но САД сè уште имаат простор за позајмување благодарение на меѓународната доверба.
Ла Руш, можеби, потценил јачината на овие механизми. Неговите прогнози беа базирани на ригиден модел, игнорирајќи ги интервенциите на Федералните резерви и геополитичката моќ на САД. На пример, зголемените трошоци за камати (веројатно над 1,3 милијарди долари за целата 2025 година, според AJ) се загрижувачки, но не доволни да предизвикаат моментален крах.
Елон Маск и современите предупредувања
Елон Маск неодамна (6 јуни 2025) ја подигна алармот, тврдејќи дека "Конгресот го банкротира Америка", цитирајќи ја истата анализа. Неговата критика укажува на вистински проблем – неконтролираното трошење и растечкиот долг. Сепак, и Маск, со своите 290 милиони долари вложени во изборните кампањи во 2024 година, индиректно влијае на политиките што придонесоа за овој долг, што ја отвора прашањето за лична одговорност.
Урок од историјата
Распадот на Бретон Вудс беше резултат на преценет долар и недостаток на злато, но денешната криза е поинаква – предизвикана од структурни трошоци (социјално осигурување, здравство) и глобални фактори. Ла Руш можеби го погоди проблемот, но не и времето. Неговата грешка лежи во претпоставката дека системот нема да се прилагоди, додека реалноста покажува дека капитализмот, иако ранлив, е мајстор во одложувањето на судбоносниот ден.
Додека долгови се акумулираат, прашањето останува отворено: дали Ла Руш беше предвремен или едноставно погрешен? За сега, американската економија се држи на површината, но со секој нов трилион долари долг, неговите предупредувања стануваат сè потешко да се игнорираат.